Na drie toetsen gewerkt te hebben met de nakijkcommissie, heb ik leerlingen wat vragen gesteld.

Wat vinden leerlingen van de nakijkcommissie?

Wanneer leerlingen te horen krijgen zijn er twee soorten reacties: “YES” / “Nou… had ik net zo goed geleerd”.

Na drie keer hebben leerlingen al een veel beter beeld van de nakijkcommissie en wat het inhoudt. Een toets maken is veel minder werk dan het maken van een correctievoorschrift, vier toetsen nakijken en nabespreken. Leerlingen die zich onvoldoende voorbereid hebben en in eerste instantie “YES” zeiden, komen hier in de tweede les op terug. Terwijl het nakijken veel minder moeite kost voor de leerlingen die de stof goed beheersen.

Het systeem

Sommige van deze leerlingen hebben veel tijd gestoken in de voorbereiding. Bijvoorbeeld de leerlingen die in de aanloop naar de toets mij na school opzoeken, omdat ze nog wat laatste vragen hebben. Deze leerlingen vragen of ze deze keer alstublieft niet in de nakijkcommissie komen. Ze willen dat hun investering beloond wordt met een hoog cijfer. Dat spreekt voor hen, maar de motivatie ligt buiten de leerling. External Regulation of Introjecting (Ryan & Deci, 2000) in het meest positieve geval. De reactie wanneer ze horen dat ze in de nakijkcommissie zitten, geeft het zelfvertrouwen van leerlingen weer. Dat leerling blij zijn of balen geeft wel aan hoeveel er voor die leerling afhangt van en toets – het belang om te presteren. Het toetssysteem bevordert het leren niet met doelen, maar door middel van straffen en belonen.

Meer leren?

Toch is dit de cultuur. De nakijkcommissie verandert deze regulatie niet^[1]. Het doel van de nakijkcommissie is het creëren van meer eigenaarschap bij het toetsingsproces en dat het leren niet stopt met het maken van een toets. Het doel is dat leerlingen na de toets kritisch kijken naar hun eigen prestaties. Dit gebeurt al veel meer. Leren de leerlingen meer? Dat heb ik niet getoetst en ga ik ook zeker niet met een traditionele toetst toetsen. Ik heb het wél aan de nakijkcommissie gevraagd…

Vraag en antwoord

“Stel je had de toets gemaakt, en je zou nu na het nakijken over de zelfde stof een andere versie maken, zouden jullie dan een beter cijfer halen?”
Alle leerling gaven aan de stof beter te beheersen, na het nakijken. Dit is niet absoluut gemeten en leerlingen leiden misschien aan het placebo effect. Ongeacht hoeveel ze meer leren – er is geleerd na de toets.

[1] Wellicht zijn er leerlingen die het belangrijk vinden om de stof goed te beheersen voor medeleerlingen, zodat ze zo goed mogelijk na kunnen kijken.

Vervolg op: nakijkcommissie: toets als leermiddel

De werkvorm

Materiaal

Zes Leitzmapjes met:

• De instructie voor de nakijkcommissie
• De toets
• Papier waarop de leerlingen de toets en het correctievoorschrift kunnen maken
• Normeringstabel

Uitvoering

Voor de eerste keer dat leerlingen gaan werken met de nakijkcommissie zijn de leerlingen op de hoogte gebracht van de nakijkcommissie en wat de taak van deze nakijkcommissie is.
De docent geeft de toets op. Alle leerlingen worden geacht de stof te leren.
Pas op het moment van de toetsafname maakt de docent de leden van de toetscommissie bekend. Deze leden krijgen ieder een Leitzmapje met al het materiaal wat zij nodig hebben – voorin zit een beschrijving wat er van de leerlingen verwacht wordt – en ze gaan naar een andere ruimte. Ideaal is een aangesloten ruimte, zoals een vrij lokaal. De rest van de klas gaat de toets maken, terwijl de nakijkcommissie gezamenlijk de toets en een correctievoorschrift hiervoor maakt. Als de tijd voorbij is leveren zij het Leitzmapje in.

De verdeelt de toetsen willekeurig over de Leitzmapjes en registreert welke toets door welk lid nagekeken wordt. De docent bekijkt het correctievoorschrift. In het geval dat de leerlingen gezamenlijk één correctievoorschrift gemaakt hebben, kopieert de docent deze één voor ieder Leitzmapje.

De eerste les na de toets gaat de nakijkcommissie in een groepje bij elkaar zitten. Zij hebben nu één lesuur om ieder 4 toetsen na te kijken (de ervaring leert dat ze deze tijd nodig hebben). De docent laat de rest van de klas zelfstandig werken, zodat hij zo nu en dan vragen kan beantwoorden van de nakijkcommissie. Indien nodig bespreekt de docent vooraf het correctievoorschrift. Na de les worden de Leitzmapjes weer ingeleverd.

De docent beschouwt de betrouwbaarheid van het nagekeken werk. Hierbij is het belangrijk dat leerlingen consequent geweest zijn of dat grove fouten er uit gefilterd kunnen worden.

De les hierna volgt de nabespreking. De klas zit in groepjes van vier, met één lid van de nakijkcommissie. De docent zorgt dat de leerlingen in het juiste groepje gaan zitten. Bij de nabespreking wordt besproken waarom welke antwoorden een bepaalde beoordeling gekregen hebben. De andere leerlingen mogen dit bediscussiëren. De leerlingen die de toets gemaakt hebben, hebben zelf ook de verantwoordelijkheid om te controleren of deze goed is nagekeken. Alle toetsen worden van een cijfer voorzien en ingeleverd. De docent voert de cijfers in in het leerlingvolgsysteem.

Onregelmatigheden

Wanneer een lid van de nakijkcommissie afwezig is en in onvoldoende mate bijgedragen heeft aan zijn “plicht”, zal deze leerling aantonen dat hij de stof beheerst door het maken van een herkansing.

Op het moment dat leerlingen een cijfer krijgen, stopt het leren. Niet meteen alle toetsen weggooien… er valt meer te halen uit de summatieve toetsen.

Ontstaan

Het idee van de toetscommissie is op twitter ontstaan. Iris Driessen was haar berg nakijkwerk beu. Zo ontstond het idee van de nakijkcommissie. Het concept is door Frans Droog vastgelegd. De dag hierna sprak een collega mij aan. Hij had de blog van Frans Droog gelezen en gezien dat ik hier ook warm voor liep. Hij was enthousiast, dus hebben we besproken hoe wij het gaan aanpakken. Dit schooljaar heeft hij het zijn klas uitgelegd en heeft het gewoon gedaan.

Onderbouwing

Op onze school is het beleid dat alle toetsen besproken worden. Hierbij maken leerlingen een foutenanalyse. We willen dat ook de summatieve toetsen een leermiddel zijn. Maar leerlingen die tevreden zijn met hun cijfer missen nogal eens de motivatie om kritisch te kijken naar hun fouten. De nakijkcommissie zorgt voor een collectieve verantwoordelijkheid voor de toetsen: hoe ze gemaakt worden, hoe ze beoordeeld worden en hoe ze besproken worden. Daarnaast wordt er nog geleerd nadat de toets afgenomen is (voornamelijk door de toetscommissie zelf). Doorgaans worden bij een toets voornamelijk kennis en vaardigheden gereproduceerd en toegepast. Wanneer leerlingen zelf moeten nakijken, moeten ze meer weten dan één juist antwoord. Ze moeten kunnen oordelen over allerlei juiste antwoorden. De leerlingen gebruiken hogere cognitieve vaardigheden zoals het analyseren en evalueren. De nakijkcommissie moet hun keuzes kunnen verantwoorden aan hun klasgenoten. Waarom is iets goed of fout? Of nog moeilijker: wanneer een antwoord niet volledig juist, maar slechts deels goed, wat voor beoordeling is het dan waard? De nakijkcommissie moet de kennis van anderen analyseren (verklaren, herkennen en vergelijken) en ze moeten deze kennis evalueren (oordelen, selecteren en rechtvaardigen) tijdens het nakijken en nabespreken. Dit stimuleert diep leren.

Opzet

Mijn collega en ik hebben gekozen om de toetscommissie in de derde klas in te voeren bij de proefwerken. Het kan niet bij toetsen die meetellen voor het schoolexamen, hierdoor komen we op vijf momenten. Voor deze toetsen krijgen de leden van de nakijkcommissie geen cijfer, in plaats daarvan komt in het leerlingvolgsysteem een vrijstelling te staan.
De nakijkcommissie bestaat uit zes willekeurig gekozen leerlingen en iedere leerling neemt één keer deel. Bij het toetsmoment krijgen deze leerlingen te horen dat ze in de commissie zitten. Terwijl hun klasgenoten de toets maken, maken deze zes leerlingen in een andere lokaal gezamenlijk een nakijkmodel. Hiervoor krijgen zij dezelfde toets als hun klasgenoten. De puntentelling staat vast en is vermeld op de toets. Het is belangrijk dat het nakijkmodel van goede kwaliteit en correct is. De leerlingen mogen voor het maken van het nakijkmodel alle hulpmiddelen gebruiken, zoals hun boeken. De les hierna kijken de leden van de nakijkcommissie de toetsen in de les na. In geval van twijfel overleggen ze met elkaar en eventueel met de docent. De les daarna is de toetsbespreking. Ieder lid heeft een groepje van vier medeleerlingen. Ze bespreken de correcte antwoorden en verantwoorden hun keuzes. De medeleerlingen zijn kritisch en controleren of hun werk goed is nagekeken.

Ervaring

Mijn collega heeft eerder met de toetscommissie gewerkt dan ik en was erg te spreken over de betrokkenheid van de leerling. Dit herken ik, de leerlingen nemen het heel serieus. De eerste nakijkcommissie dacht dat ze er makkelijk vanaf kwamen, maar ze kwamen hier snel op terug. Het nakijken viel ze tegen, het was heel moeilijk. Gelukkig hebben ze heel veel overlegd. Ze hebben gediscussieerd bij het maken van het nakijkmodel en bij het nakijken hebben ze antwoorden aan elkaar voorgelegd en besproken. Het kwam erop neer dat leerlingen zo’n 10 minuten kost om een toets te corrigeren.
Als docent bekijk je toch alle toetsen en stel je nog wat kritische vragen aan de nakijkers voordat zij het gaan bespreken. Dit waren minimale aanpassingen, de betrouwbaarheid van het nakijkwerk is heel goed. Zelfs zonder beloning of straf voor het nakijken, de leerlingen willen het voor elkaar serieus, zorgvuldig en eerlijk doen.

Al met al win je als docent geen tijd, het kost het minder moeite wanneer je het werk als docent zelf nakijkt. Maar de opbrengsten voor de collectieve verantwoordelijkheid en dat de klas na de toets actief bezig blijft met de stof maakt het alles meer dan waard. Wij gaan zo door!!!

Iris, bedankt!!