Op het moment dat leerlingen een cijfer krijgen, stopt het leren. Niet meteen alle toetsen weggooien… er valt meer te halen uit de summatieve toetsen.

Ontstaan

Het idee van de toetscommissie is op twitter ontstaan. Iris Driessen was haar berg nakijkwerk beu. Zo ontstond het idee van de nakijkcommissie. Het concept is door Frans Droog vastgelegd. De dag hierna sprak een collega mij aan. Hij had de blog van Frans Droog gelezen en gezien dat ik hier ook warm voor liep. Hij was enthousiast, dus hebben we besproken hoe wij het gaan aanpakken. Dit schooljaar heeft hij het zijn klas uitgelegd en heeft het gewoon gedaan.

Onderbouwing

Op onze school is het beleid dat alle toetsen besproken worden. Hierbij maken leerlingen een foutenanalyse. We willen dat ook de summatieve toetsen een leermiddel zijn. Maar leerlingen die tevreden zijn met hun cijfer missen nogal eens de motivatie om kritisch te kijken naar hun fouten. De nakijkcommissie zorgt voor een collectieve verantwoordelijkheid voor de toetsen: hoe ze gemaakt worden, hoe ze beoordeeld worden en hoe ze besproken worden. Daarnaast wordt er nog geleerd nadat de toets afgenomen is (voornamelijk door de toetscommissie zelf). Doorgaans worden bij een toets voornamelijk kennis en vaardigheden gereproduceerd en toegepast. Wanneer leerlingen zelf moeten nakijken, moeten ze meer weten dan één juist antwoord. Ze moeten kunnen oordelen over allerlei juiste antwoorden. De leerlingen gebruiken hogere cognitieve vaardigheden zoals het analyseren en evalueren. De nakijkcommissie moet hun keuzes kunnen verantwoorden aan hun klasgenoten. Waarom is iets goed of fout? Of nog moeilijker: wanneer een antwoord niet volledig juist, maar slechts deels goed, wat voor beoordeling is het dan waard? De nakijkcommissie moet de kennis van anderen analyseren (verklaren, herkennen en vergelijken) en ze moeten deze kennis evalueren (oordelen, selecteren en rechtvaardigen) tijdens het nakijken en nabespreken. Dit stimuleert diep leren.

Opzet

Mijn collega en ik hebben gekozen om de toetscommissie in de derde klas in te voeren bij de proefwerken. Het kan niet bij toetsen die meetellen voor het schoolexamen, hierdoor komen we op vijf momenten. Voor deze toetsen krijgen de leden van de nakijkcommissie geen cijfer, in plaats daarvan komt in het leerlingvolgsysteem een vrijstelling te staan.
De nakijkcommissie bestaat uit zes willekeurig gekozen leerlingen en iedere leerling neemt één keer deel. Bij het toetsmoment krijgen deze leerlingen te horen dat ze in de commissie zitten. Terwijl hun klasgenoten de toets maken, maken deze zes leerlingen in een andere lokaal gezamenlijk een nakijkmodel. Hiervoor krijgen zij dezelfde toets als hun klasgenoten. De puntentelling staat vast en is vermeld op de toets. Het is belangrijk dat het nakijkmodel van goede kwaliteit en correct is. De leerlingen mogen voor het maken van het nakijkmodel alle hulpmiddelen gebruiken, zoals hun boeken. De les hierna kijken de leden van de nakijkcommissie de toetsen in de les na. In geval van twijfel overleggen ze met elkaar en eventueel met de docent. De les daarna is de toetsbespreking. Ieder lid heeft een groepje van vier medeleerlingen. Ze bespreken de correcte antwoorden en verantwoorden hun keuzes. De medeleerlingen zijn kritisch en controleren of hun werk goed is nagekeken.

Ervaring

Mijn collega heeft eerder met de toetscommissie gewerkt dan ik en was erg te spreken over de betrokkenheid van de leerling. Dit herken ik, de leerlingen nemen het heel serieus. De eerste nakijkcommissie dacht dat ze er makkelijk vanaf kwamen, maar ze kwamen hier snel op terug. Het nakijken viel ze tegen, het was heel moeilijk. Gelukkig hebben ze heel veel overlegd. Ze hebben gediscussieerd bij het maken van het nakijkmodel en bij het nakijken hebben ze antwoorden aan elkaar voorgelegd en besproken. Het kwam erop neer dat leerlingen zo’n 10 minuten kost om een toets te corrigeren.
Als docent bekijk je toch alle toetsen en stel je nog wat kritische vragen aan de nakijkers voordat zij het gaan bespreken. Dit waren minimale aanpassingen, de betrouwbaarheid van het nakijkwerk is heel goed. Zelfs zonder beloning of straf voor het nakijken, de leerlingen willen het voor elkaar serieus, zorgvuldig en eerlijk doen.

Al met al win je als docent geen tijd, het kost het minder moeite wanneer je het werk als docent zelf nakijkt. Maar de opbrengsten voor de collectieve verantwoordelijkheid en dat de klas na de toets actief bezig blijft met de stof maakt het alles meer dan waard. Wij gaan zo door!!!

Iris, bedankt!!