Na drie toetsen gewerkt te hebben met de nakijkcommissie, heb ik leerlingen wat vragen gesteld.

Wat vinden leerlingen van de nakijkcommissie?

Wanneer leerlingen te horen krijgen zijn er twee soorten reacties: “YES” / “Nou… had ik net zo goed geleerd”.

Na drie keer hebben leerlingen al een veel beter beeld van de nakijkcommissie en wat het inhoudt. Een toets maken is veel minder werk dan het maken van een correctievoorschrift, vier toetsen nakijken en nabespreken. Leerlingen die zich onvoldoende voorbereid hebben en in eerste instantie “YES” zeiden, komen hier in de tweede les op terug. Terwijl het nakijken veel minder moeite kost voor de leerlingen die de stof goed beheersen.

Het systeem

Sommige van deze leerlingen hebben veel tijd gestoken in de voorbereiding. Bijvoorbeeld de leerlingen die in de aanloop naar de toets mij na school opzoeken, omdat ze nog wat laatste vragen hebben. Deze leerlingen vragen of ze deze keer alstublieft niet in de nakijkcommissie komen. Ze willen dat hun investering beloond wordt met een hoog cijfer. Dat spreekt voor hen, maar de motivatie ligt buiten de leerling. External Regulation of Introjecting (Ryan & Deci, 2000) in het meest positieve geval. De reactie wanneer ze horen dat ze in de nakijkcommissie zitten, geeft het zelfvertrouwen van leerlingen weer. Dat leerling blij zijn of balen geeft wel aan hoeveel er voor die leerling afhangt van en toets – het belang om te presteren. Het toetssysteem bevordert het leren niet met doelen, maar door middel van straffen en belonen.

Meer leren?

Toch is dit de cultuur. De nakijkcommissie verandert deze regulatie niet^[1]. Het doel van de nakijkcommissie is het creëren van meer eigenaarschap bij het toetsingsproces en dat het leren niet stopt met het maken van een toets. Het doel is dat leerlingen na de toets kritisch kijken naar hun eigen prestaties. Dit gebeurt al veel meer. Leren de leerlingen meer? Dat heb ik niet getoetst en ga ik ook zeker niet met een traditionele toetst toetsen. Ik heb het wél aan de nakijkcommissie gevraagd…

Vraag en antwoord

“Stel je had de toets gemaakt, en je zou nu na het nakijken over de zelfde stof een andere versie maken, zouden jullie dan een beter cijfer halen?”
Alle leerling gaven aan de stof beter te beheersen, na het nakijken. Dit is niet absoluut gemeten en leerlingen leiden misschien aan het placebo effect. Ongeacht hoeveel ze meer leren – er is geleerd na de toets.

[1] Wellicht zijn er leerlingen die het belangrijk vinden om de stof goed te beheersen voor medeleerlingen, zodat ze zo goed mogelijk na kunnen kijken.

Vervolg op: nakijkcommissie: toets als leermiddel

De werkvorm

Materiaal

Zes Leitzmapjes met:

• De instructie voor de nakijkcommissie
• De toets
• Papier waarop de leerlingen de toets en het correctievoorschrift kunnen maken
• Normeringstabel

Uitvoering

Voor de eerste keer dat leerlingen gaan werken met de nakijkcommissie zijn de leerlingen op de hoogte gebracht van de nakijkcommissie en wat de taak van deze nakijkcommissie is.
De docent geeft de toets op. Alle leerlingen worden geacht de stof te leren.
Pas op het moment van de toetsafname maakt de docent de leden van de toetscommissie bekend. Deze leden krijgen ieder een Leitzmapje met al het materiaal wat zij nodig hebben – voorin zit een beschrijving wat er van de leerlingen verwacht wordt – en ze gaan naar een andere ruimte. Ideaal is een aangesloten ruimte, zoals een vrij lokaal. De rest van de klas gaat de toets maken, terwijl de nakijkcommissie gezamenlijk de toets en een correctievoorschrift hiervoor maakt. Als de tijd voorbij is leveren zij het Leitzmapje in.

De verdeelt de toetsen willekeurig over de Leitzmapjes en registreert welke toets door welk lid nagekeken wordt. De docent bekijkt het correctievoorschrift. In het geval dat de leerlingen gezamenlijk één correctievoorschrift gemaakt hebben, kopieert de docent deze één voor ieder Leitzmapje.

De eerste les na de toets gaat de nakijkcommissie in een groepje bij elkaar zitten. Zij hebben nu één lesuur om ieder 4 toetsen na te kijken (de ervaring leert dat ze deze tijd nodig hebben). De docent laat de rest van de klas zelfstandig werken, zodat hij zo nu en dan vragen kan beantwoorden van de nakijkcommissie. Indien nodig bespreekt de docent vooraf het correctievoorschrift. Na de les worden de Leitzmapjes weer ingeleverd.

De docent beschouwt de betrouwbaarheid van het nagekeken werk. Hierbij is het belangrijk dat leerlingen consequent geweest zijn of dat grove fouten er uit gefilterd kunnen worden.

De les hierna volgt de nabespreking. De klas zit in groepjes van vier, met één lid van de nakijkcommissie. De docent zorgt dat de leerlingen in het juiste groepje gaan zitten. Bij de nabespreking wordt besproken waarom welke antwoorden een bepaalde beoordeling gekregen hebben. De andere leerlingen mogen dit bediscussiëren. De leerlingen die de toets gemaakt hebben, hebben zelf ook de verantwoordelijkheid om te controleren of deze goed is nagekeken. Alle toetsen worden van een cijfer voorzien en ingeleverd. De docent voert de cijfers in in het leerlingvolgsysteem.

Onregelmatigheden

Wanneer een lid van de nakijkcommissie afwezig is en in onvoldoende mate bijgedragen heeft aan zijn “plicht”, zal deze leerling aantonen dat hij de stof beheerst door het maken van een herkansing.